Τ ο    Φ ε σ τ ι β ά λ  …  Σ π ά ρ τ η ς

…………

     Αν κάποιος αδιάφορος  αναγνώστης διαβάσει τον τίτλο του παρόντος σημειώματος, το πιθανότερο  είναι πως θα μείνει με την εντύπωση, πως η Σπάρτη  έχει ίσως το δικό της Φεστιβάλ. Αντίθετα, αν ο αναγνώστης  είναι κάποιος  γνώστης  των πραγμάτων γύρω από τα διάφορα ανά τη χώρα φεστιβάλ,  τότε εύλογα θα διερωτηθεί,  για ποιό φεστιβάλ γίνεται λόγος. Και θα έχει δίκιο ο άνθρωπος.

Οργανωμένες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, οι οποίες γίνονται περιοδικά στον ίδιο τόπο και την ίδια χρονική περίοδο, που έχουν πανηγυρικό αλλά και διαγωνιστικό χαρακτήρα, και συνήθως αποδίδονται με την γαλλική λέξη festival, που σαν όρος έχει επικρατήσει διεθνώς, στην Ελλάδα γίνονται πολλές κάθε χρόνο. Φεστιβάλ χορού σύγχρονου και παραδοσιακού. Φεστιβάλ  νεολαιϊστικών δράσεων.  Φεστιβάλ μουσικής παραδοσιακής, εκκλησιαστικής, λόγιας, κλασσικής, κ.α.  Φεστιβάλ κινηματογράφου,  ντοκιμαντέρ, θεάτρου κ.α.

Πολλοί άνθρωποι συρρέουν κάθε χρόνο στις πόλεις,  που φιλοξενούν διάφορες τέτοιες πολιτιστικές εκδηλώσεις, έλληνες και ξένοι που έρχονται σε πνευματική και πολιτιστική επαφή με το ντόπιο πληθυσμό.  Ο ανθρώπινος πολιτισμός σε κάποιες από τις ωραίες στιγμές του. Με εμφανή τα ιδιαίτερα  χαρακτηριστικά του της ειρήνης, της συνεργασίας, της αισθητικής, της τέχνης, των πνευματικών ανταλλαγών και της εν γένει ιστορικής και δημιουργικής γνώσης.

Για τη Σπάρτη, τι να πει κανείς. Τέτοιος θεσμός που να συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά ενός ευρέως γνωστού φεστιβάλ είναι ανύπαρκτος. Ακόμη και οι όποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται, δεν μπορεί να θεωρηθεί πως προσεγγίζουν τα γνωρίσματα του φεστιβάλ, αλλ’ ούτε επαρκείς και ανάλογες είναι του ιστορικού και οικουμενικού μεγαλείου της πόλης και ούτε και των σημερινών πολιτιστικών  ευχερειών και δυνατοτήτων της.

Δεν υπάρχει αντίρρηση. Καλό το ΣΠΑΡΤΑΘΛΟ – σε ανάμνηση του άθλου του Αθηναίου όμως Φειδιππίδη … – Καλή και η ποδηλατική ΣΠΑΡΤΑΚΙΑΔΑ – με τους παλαίμαχους Αθηναίους όμως ποδηλάτες … – Καλό και το ΣΑΙΝΟΠΟΥΛΕΙΟ – με παραστάσεις  τοπικής εκ των πραγμάτων εμβέλειας. Καλές και οι συναυλίες της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣΗΣ του Δήμου. Καλές και οι χορωδίες και οι μουσικές σχολές.  Καλές και κάποιες παρουσιάσεις βιβλίων. Το ίδιο και κάποιες  ομιλίες στη Βιβλιοθήκη Σπάρτης και στη Πνευματική Εστία.  Ευτυχώς που γίνονται κι’ αυτά. Αλλά μόνο αυτά είναι η Σπάρτη;  Αυτή είναι η σύγχρονη πόλη που θα θέλαμε;

Και όμως πολλά άλλα, περισσότερο σημαντικά,  θα μπορούσαν να γίνονται, – κατ’ ανεκτή παράφραση –  “σε αυτή τη μικρή αλλά απέραντη σε ιστορία πόλη”, που  εκτός των άλλων θα την απογείωναν  από τη στασιμότητα και το μαρασμό.  Κάποιες σύντομες αναφορές σε κάποια απ’ αυτά ίσως να φανούν άξιες προσοχής:

Το αξεπέραστο ιστορικό συμβάν των Θερμοπυλών με τη θυσία των 300 Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες, θα μπορούσε να  εορτάζεται εδώ στη Σπάρτη θεσμικά κατ’ έτος  ως διεθνές φεστιβάλ ιστορικής αυτογνωσίας, ήθους και αξιών.  Οι Λαμιείς κάτι αντίστοιχο  το σκέφτηκαν  πριν από εμάς με τα δικά τους ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΙΑ.

Οι μεγάλες στιγμές της ιστορίας της Σπάρτης και τα παγκοσμίως γνωστά ονόματα  του Λεωνίδα, της  Αρχιδάμειας, των κοινωνικών μεταρρυθμιστών Αγη Δ’, Κλεομένη Γ’, Αγησίλαου ενέπνευσαν συγγραφείς και συνθέτες  από το μπαρόκ μέχρι και το ρομαντισμό.   Τα συμφωνικά έργα  και οι όπερες που έχουν καταγραφεί στο ευρωπαϊκό ρεπερτόριο είναι δεκάδες. *¹

Ένα μουσικό φεστιβάλ με συμφωνικά έργα, κονσέρτα και όπερες  με θέματα από την ιστορία  της Σπάρτης ή ακόμη και διαγωνιστικές παροτρύνσεις για την σύνθεση νέων όμοιων έργων, δεν θα είχε παγκόσμια απήχηση και ασφαλώς ευεργετικά οικονομικά και πνευματικά αποτελέσματα για το τόπο μας και τους ανθρώπους του;  Πολλές ελληνικές πόλεις έχουν θεσμοθετήσει ανάλογα μουσικά φεστιβάλ, που έχουν γίνει ευρέως αποδεκτά από τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες εκτός των άλλων σταδιακά μυούνται σε μουσικά ακούσματα που εξυψώνουν το πνεύμα και προάγουν την αισθητική αγωγή αλλά και  – κατά τον Αριστοτέλη – το ήθος.

Είναι γνωστό, πως επικεφαλής των στρατιωτικών σχηματισμών  των αρχαίων Σπαρτιατών πριν την έναρξη των μαχών  ήταν η ομάδα των αυλητών – μουσικών, που με τα πολεμικά εμβατήρια τα οποία παιάνιζαν, οδηγούσαν τους πολεμιστές με ρυθμό και τάξη  κατά του αντίπαλου στρατού. Ενδεικτικά περί τούτου αναφέρει ο ιστορικός Θουκυδίδης στο Ε’ κεφάλαιο των ΙΣΤΟΡΙΩΝ του. “…και  μετά ταύτα  η    ξύνοδος ήν, Αργείοι μεν και οι ξύμμαχοι εντόνως και οργή χωρούντες, Λακεδαιμόνιοι δε βραδέως και υπό αυλητών  πολλών….ίνα ομαλώς μετά ρυθμού βαίνοντες  προσέλθοιεν και μη διασπασθείη αυτοίς η τάξις…”. Αλλά και ο ιστορικός Πλούταρχος (Παράλληλοι Βίοι Λυκούργος 22)  κάνει λόγο για τους αυλητές του στρατού των Λακεδαιμονίων ” … και στεφανούσθαι παρήγγελε – ο βασιλεύς – πάσι, και τους αυλητάς αυλείν εκέλευε το Καστόρειον μέλος…”

Κατά τα προαναφερθέντα, βασίμως θα μπορούσε να υποστηριχτεί  η άποψη πως οι μουσικοί – αυλητές  του στρατού των Σπαρτιατών, λαμβανομένων υπόψη των χρονικών και τεχνολογικών αναλογιών, ήταν κάτι αντίστοιχο  με τις στρατιωτικές μπάντες, που χρησιμοποίησαν πολλούς αιώνες αργότερα διάφοροι στρατοί  του κόσμου και οι οποίες ακολούθως μετεξελίχθηκαν στη σημερινή τους μορφή ως μεγάλες ορχήστρες πνευστών και κρουστών.

Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, μουσικό φεστιβάλ “μπάντας” δεν υπάρχει  θεσμοθετημένο σε καμμιά πόλη της χώρας μας, οπότε αν κάτι τέτοιο γινόταν κατ’ έτος εδώ στη Σπάρτη με συμμετοχή μουσικών συγκροτημάτων όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και εκτός αυτής, δεν θα ήταν τούτο ένα σημαντικό γεγονός που θα μπορούσε να συνδέει την   ιστορία της Σπάρτης με τις σύγχρονες ειρηνικές δράσεις και προοπτικές της σημερινής πόλης; *²

Οι πιο πάνω αναφορές είναι ενδεικτικές και σίγουρα υπάρχουν πολλά ακόμη, για τα οποία θα άξιζε να γίνει λόγος πλην όμως, πέρα από τις υπομνήσεις και αναφορές, τίθεται ένα εύλογο ερώτημα. Μία Σπάρτη που δεν μας έχει συνηθίσει σε μεγάλα και σημαντικά, μπορεί να ανταποκριθεί  σε κάτι, που αν και εύκολο φαντάζει δύσκολο;

Μία Σπάρτη που δεν τολμά. Που δειλιάζει . Που ίσως και να φοβάται ή ακόμη και που εφησυχάζει. Που θα μπορούσε να διεκδικήσει τον υψηλό τίτλο τής πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης. *³  –   όπως έχουν επιχειρήσει άλλες πόλεις της χώρας μας – και δεν το έχει κάνει. Που θα έπρεπε, να έχει τελειώσει με  το μουσείο της. Που θα έπρεπε, να έχει αναδείξει το αρχαίο θέατρό της. Που θα έπρεπε,  να έχει πετύχει  την ανασκαφή έστω και μέρους της αρχαίας πόλης.*⁴ Που θα έπρεπε, τα Παλαιολόγεια και η Σπάρτη να έχουν συνδεθεί “μεγαλοπρεπώς” με την επέτειο της πτώσης της Πόλης,  που θεωρείται ως μία από τις μεγάλες στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας αλλά του ελληνισμού,  έτσι ώστε η πόλη μας δικαιωματικά να αναδειχθεί ως κέντρο μελέτης αλλά και επίκαιρων προβληματισμών σε σχέση με τον ιστορικό ρόλο της  πάλαι ποτέ κραταιάς Βυζαντινο – Ελληνικής  αυτοκρατορίας. Αυτή η Σπάρτη, έτσι όπως την γνωρίζουμε νωχελική, τι σημαντικό μπορεί να κάνει ; Υπάρχει απάντηση;

Και σίγουρα υπάρχει απάντηση και μάλιστα θετική. Πολλά μπορούν να γίνουν στη Σπάρτη. Αρκεί να πράξει ό,τι και πολλές άλλες πόλεις  της χώρας. Να ανασκουμπωθεί και να καινοτομήσει. Και ακόμη να τολμήσει. Να απαλλαγεί από τις φοβίες της και τα σύνδρομα της μετριότητας, που τη διακατέχουν. Και κυρίως να πιστέψει και να πορευτεί  με την πολιτιστική δυναμική των ανάλογων αξιακών μεγεθών  τής ιστορίας της και του πρέποντος μέλλοντος της.

Παναγιώτης Κομνηνός

*¹. Ονόματα συνθετών και τίτλοι συμφωνικών έργων αναφέρονται ειδικότερα και σε σχετική μελέτη του ερευνητή της Ακαδημίας Αθηνών Γιάννη Πλεμμένου με τον τίτλο “Ήρωες και Ηρωίδες της Αρχαίας Σπάρτης στην Ευρωπαϊκή Δραματουργία”. Λακωνικαί Σπουδαί, τόμος 21ος, σελ. 373 επ.

*². Ο Σπαρτιάτης μουσικός Αργύρης Ορφανός με την από 25/10/2011 αίτησή του προς τον Δήμαρχο Σπαρτιατών, Νομάρχη Λακωνίας κ.α. είχε προτείνει κάτι αντίστοιχο για τη περίοδο διεξαγωγής του Σπάρταθλου. Τίποτα όμως. Καμμιά απάντηση. Κανένα ενδιαφέρον.

*³. Από τις αρκετές  φέτος υποψήφιες ευρωπαϊκές πόλεις, η Σκάλα του Δήμου Ευρώτα προκρίθηκε ως Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα   Αθλητισμού  για το έτος 2017. Επίσης ως Πολιτιστική Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα για το έτος 2021 προκρίθηκε η Ελευσίνα. Άποψη του γράφοντος: η πόλη μας μόνο με το όνομα ΣΠΑΡΤΗ θα μπορούσε να διεκδικήσει και να πάρει τον περιζήτητο αυτό τίτλο, αν είχε δηλώσει υποψηφιότητα. Οι πιο πάνω δυο πόλεις προκρίθηκαν γιατί τόλμησαν και το πάλεψαν και τα οφέλη για κάθε μία απ’ αυτές θα είναι σημαντικά.

*⁴. Τα ευρήματα από τις σχετικά πρόσφατες ανασκαφές στη Μεσσήνη “απογείωσαν” την αγροτική αυτή πόλη της γειτονικής Μεσσηνίας. Αξίζει να σημειωθεί πως μεγάλο μέρος των εξόδων της ανασκαφής, καλύφθηκε από χρηματικές προσφορές επιχειρηματιών και κατοίκων της περιοχής καθώς και γνωστών ιδρυμάτων.