Η απαξίωση ανθρώπων και θεών

Η αρχαία ελληνική τραγωδία, ως  θεατρικό είδος, δεν ήταν μια απλή παράσταση προβληματισμού και διδαχής και ίσως και διασκέδασης. Ήταν ένα είδος αναπαράστασης συμβάντων  από την ίδια τη ζωή και τις εσωτερικές  συγκρούσεις των ανθρώπων, που δοκίμαζε τα ανθρώπινα  συναισθήματα με το φόβο και τον οίκτο για τη μοίρα των ηρώων, πλην όμως η βαθύτερη σημειολογία της  παρέπεμπε και σε κάτι άλλο, πιο συγκλονιστικό. Προέτρεπε  το θεατή να  απαντήσει σε ένα αμείλικτο ερώτημα. Τι θα έκανε ο ίδιος, αν βρισκόταν στη θέση των αναξιοπαθούντων προσώπων του έργου της παράστασης..

Πριν από λίγες μέρες –  28.2.2016 – στο  τηλεοπτικό αμφιθέατρο του παραλόγου, που από τη Λέσβο και την Κω απλώνεται μέχρι την πλατεία Βικτωρίας και φτάνει έως την ακριτική Ειδομένη, κάποια δάκρυα που κύλησαν στο πρόσωπο ενός Σύριου πρόσφυγα, ήταν μια από τις αλλεπάλληλες στιγμές κορύφωσης μιας τραγωδίας με πολλές πράξεις, που ίσως να μην έχει ιστορικό προηγούμενο.

Μιας τραγωδίας  σε παγκόσμια πρώτη παράσταση με πρωταγωνιστές  όχι πέντε – δέκα τραγικούς ηθοποιούς – αλλά χιλιάδες ανθρώπους, που έξω από κάθε γνωστικό μέτρο και όριο της θεατρικής τέχνης δεν υποδύονται τους αναξιοπαθούντας ήρωες της παράστασης, αλλά μέσα από μια πληθώρα εξαιρετικών περιστάσεων ανάγκης έχει συμβεί και καθένας χωριστά απ’ αυτούς να συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά της τραγωδίας. Άνθρωποι ταυτισμένοι με την τραγωδία. Όπως αλληγορικά και κάτω από παρόμοιες συνθήκες συμβαίνει και με άλλους ανά τη γη κολασμένους. Τους ανθρώπους ποντίκια. Τους ανθρώπους σκουπίδια. Τους άθλιους των υπονόμων της διαρκούς δυστυχίας.

Τα δάκρυα  στο πρόσωπο του Σύριου Αλή ήταν πονεμένα και βασανισμένα. Δάκρυα φοβισμένα. Που έτρεχαν πάνω σε ένα τρομαγμένο πρόσωπο,  που φαινόταν ανήμπορο στο χάος της απαξίωσης των θεών. Αδύναμο  στον αρμαγεδώνα των χαμένων ανθρώπινων αξιών.

Βρέθηκε οδοιπόρος στην Ειδομένη, όπου η αρχή και το τέλος της Σένγκεν. Άφησε πίσω του τα ερείπια μιας πατρίδας. Καταδιωγμένος  από δολοφόνους,  που εξολοθρεύουν έναν ιστορικό λαό, ο οποίος έρχεται από τους χρόνους του Ηρόδοτου. Εγκατέλειψε τα ιερά και τα όσιά του. Και μια μακραίωνη πολιτιστική κληρονομιά από το μεγαλείο της καθ΄ ημάς Ανατολής του Μ. Αλεξάνδρου και των επιγόνων του.

Ξεκληρισμένος  από τη Συρία και με χαμένη την ιστορική οπτασία του Καβάφη ‘’σαν τόπου ωραίου, σαν όραμα ελληνικών πόλεων και λιμένων’’. Με τα ιστορικά ορθόδοξα μοναστήρια και τους περίτεχνους ναούς. Με το Πατριαρχείο της άλλοτε συριακής Αντιόχειας. Και την εστεμμένη Δαμασκό των ελληνικών και  χριστιανικών διαδρομών.

Από εκεί, την Ελληνική Ανατολή, έφτασε στην Ειδομένη ο άτυχος Σύριος  Αλή με τα τρία ανήλικα παιδιά του. Και ήταν ο ίδιος μια τραγωδία, όταν με το νήπιο των πέντε μηνών  να καίγεται στον πυρετό εκλιπαρούσε ικετευτικά, μπροστά σε μια καλή στιγμή της ελληνικής τηλεόρασης, να μη πεθάνει το παιδί του – όπως κάποιος περαστικός γιατρός είχε προβλέψει – μέσα στην άθλια πλαστική σκηνή της βροχής και της ντροπής, όπου πεινασμένα ξεπάγιαζαν και τα άλλα δυο παιδιά του.

Μυριάδες οι  κατατρεγμένοι σαν τον Αλή. Μαύροι, λευκοί, μελαψοί. Με διαφορετικά πολιτιστικά και τοπικά σύμβολα  προέλευσης ο καθένας στο πέτο των γκρίζων ενδυμάτων του. Παιδιά κάθε ηλικίας. Ακόμη και αγέννητα. Έφηβοι, μεσήλικες, γέροντες και ανάπηροι. Όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά μια τραγωδία. Αλλά και όλοι όμοιοι μεταξύ τους. Όλοι  άνθρωποι. Που μέσα τους κρατούν αναλλοίωτη την υπέρτατη των αξιών. Εκείνη της αξίας του ανθρώπου. Που δυστυχώς κάποιοι δεν έχουν ακούσει τίποτα γι’ αυτήν.

Ο ιμπεριαλισμός – επεκτατισμός  των δυνατών σε βάρος των αδύναμων λαών* – ανέκαθεν υπήρξε μοιραίος για το ανθρώπινο γένος. Η ιδεολογία του σαθρή και ύπουλη. Το κύριο  ιδεολόγημά του της εκατέρωθεν ωφελιμιστικής ηθικής, αρρωστημένη εγκεφαλική σύλληψη,  καθ΄ όσον στο τέλος με βεβαιότητα οδηγεί σε συμφορές ανθρώπων και λαών.

Αμέτρητα τα γνωστά και άγνωστα θύματά του. Άλλα  εντός των εστιών τους και άλλα  έξω απ’ αυτές, πρόσφυγες και μετανάστες.  Μετρήσιμοι όμως οι υπαίτιοι και δυστυχώς γνωστοί. Άλλοτε οι ίδιοι  βουτηγμένοι στο αίμα και την αδικία. Και άλλοτε υποκριτές και  πόντιοι πιλάτοι με παρένθετους κακοθελητές, γόνους νοσηρής  διασταύρωσης – υβρίδια βαρβαρότητας – που συνήθως εξελίσσονται ανωμάλως και σαν άλλοι Φρανγκεστάιν στρέφονται στο τέλος δίχως έλεος  και κατά των ιδίων των εντολέων και κηδεμόνων τους, όπως συμβαίνει τώρα στις  ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις, όπου κυριαρχεί η υποκρισία.

Και για να μη ξεχνάμε: Αφγανιστάν με Ρώσους και πίσω απ’ αυτούς Αμερικάνοι με τους στυγνούς Ταλιμπάν και την Αλ Κάϊντα. Ιράκ πάλι με Αμερικανούς και από κοντά Τζιχάντ  με σουίτες και σουνίτες μουσουλμάνους. Δίδυμοι πύργοι  Ν. Υόρκης, Και Λονδίνο, Μαδρίτη, Παρίσι ανοχύρωτες πόλεις. Γάλλοι και ΝΑΤΟ. Διαλυμένη Λιβύη. Και αραβικός χειμώνας αντί για άνοιξη στα βόρεια της Αφρικής, ενώ στα ενδότερα   ισλαμιστές της οργής κατά πάντων.

Και πρόσφατα Συρία. Με Αγγλογάλλους και Αμερικάνους σε αγαστή συνεργασία με τους Τούρκους οθωμανιστές, τους μόνιμους ταραξίες Βαλκανίων και Μέσης Ανατολής.

Πάντα και παντού οι ίδιοι. Δημιούργημά τους οι φανατικοί τζιχαντιστές του ISIS καθώς και οι φονταμεταλιστές του Ισλάμ. Αυτοί τους εκπαίδευσαν  και τους προμήθευσαν με όπλα, εφόδια και άφθονο χρήμα. Και όλοι μαζί οι αποκλειστικοί υπαίτιοι της βίαιης μετοικεσίας των λαών της Συρίας, Ιράκ, Αφγανιστάν κ.ά. Αλλά και υπόλογοι των εγκλημάτων και των συμφορών  εκατομμυρίων ανθρώπων. Κακουργήματα υλικής δικαστικής αρμοδιότητας ενός άλλου δικαστηρίου Νυρεμβέργης. Με δίκαιο εκείνο των εγκλημάτων  κατά της ανθρωπότητας. Και ασφαλώς κατά τον αμείλικτο  κανόνα ‘’έγκλημα και τιμωρία’’ του Φ.Ντοστογεφσκι.

Και εμείς  οι Έλληνες – ευαίσθητος και παθός λαός – θεατές αλλά και συμπάσχοντες σε αυτό το θέατρο του μαρτυρίου, τι απάντηση να δώσουμε στα ερωτήματα  των τραγικών ανθρώπων της τραγωδίας;  Ίσως θα μπορούσαμε καταγγελτικά να κατανομάσουμε  τους υπαίτιους των συμφορών τους. Και να προσβλέψουμε σε μια παραδειγματική τιμωρία τους.  Και ίσως ακόμη να μεμφθούμε και τους ίδιους, που  δέσμιοι των πολιτικο-θρησκευτικών τους ιδεοληψιών άφησαν ανοικτές τις πόρτες του μέλλοντός τους στους διεθνείς ιμπεριαλιστές  και τους αποικιοκράτες.

Στα ερωτήματα όμως τα δικά μας ποιος θα δώσει απάντηση;  Σε τι έφταιξε η Ελλάδα, ώστε εμείς που ως λαός βιώνουμε, όχι κάπου αλλού αλλά μέσα στην ίδια τη χώρα μας μιαν άνευ προηγουμένου κατάσταση ανάγκης, που δεν μας άξιζε,  να επωμιστούμε τώρα και την αδικία και της δικής τους ατυχίας; Και μάλιστα έτσι ώστε  ο καβαφικός στίχος ‘’κ’ ειν’ η καρδιά μου –  σαν νεκρός – θαμένη’’ να φαίνεται πως και για τη δική μας κατάσταση γίνεται μια πικρή αλήθεια. Που κανείς μας δεν ξέρει αν και πότε θα αρχίσει να φαίνεται σαν ψέμα;

Οι απαντήσεις σε ερωτήματα, ακόμη και σε σκληρά ερωτήματα, πάντα είναι χρήσιμες και διδακτικές. Αρκεί  να είναι αποτέλεσμα ορθολογικής επεξεργασίας των δεδομένων του νου, της γνώσης και της πραγματικότητας. Διαφορετικά και όσον αφορά εμάς τους Έλληνες – έτσι όπως ‘’τη ζωή μας ρημάξανε και χαλάσαμε’’ – οι όποιες απαντήσεις που θα μπορούσαν να δοθούν, θα είναι άχρηστες. Λες και δεν είδαμε… δεν ακούσαμε…. ούτε και μάθαμε τί γίνεται μέσα στο αμφιθέατρο αλλ΄ ούτε και έξω απ’ αυτό.

* “Για τους λαφυραγωγούς δεν υπάρχει αγαθός σκοπός να καθαγιάσει τα φαύλα μέσα… Οι λαοί γίνονται άψυχα λάφυρα…”: Γιάκομπ Μπούκχαρτ, γερμανός ιστορικός

Σπάρτη, 10 Μαρτίου 2016

Παναγιώτης Κομνηνός